Đền Cây Chay - Xã Phú Phong
Đền Cây Chay nằm trên địa phận xóm 1 và xóm 2 xã Phú
phong, nơi đây là nơi tín ngưỡng linh thiêng của nhân dân. Chuyện kể của các cụ già trong làng, có một quả Bưởi
từ dòng sông phía trước miếu Trầm Lâm (xã Phú Gia) khi trôi dạt về đến vực Cây
Chay thì nổi lên, nên nhân dân lập đền thờ tại đây, gọi là Đền cây Chay, hay
còn gọi là miếu Bà.
Phía trước cửa Đền giáp với sông Tiêm, chảy từ thác Vũ
Môn đổ về, bước lên qua nền xây 7 cấp là hai cột nanh phía trên đắp nổi hình 2
con nghê. Bốn phía đắp nổi Rùa đội sen, rồng chầu mây, chim phượng, mình ngựa
đầu rồng với chiều cao mỗi cột là 6,5m.
Nhà bái đường trước dây được xây dựng 3 gian, 2 hồi,
mái lợp tranh cọ, cột gỗ. Nay đã được tu sửa lại gian điện chính để phục vụ tín
ngường bà con nhân dân.
Phía trong Đền, có 3 điện thờ được xây dựng rất linh
thiêng để thờ. Điện chính thờ Đức Thánh Đại càn, Đức Thánh Mẫu, Đức Thành Thanh
y. Điện Phải thờ Đức Thánh Bản thổ quan cả, tả thái giám Ngô thượng tướng công.
Điện trái thờ: Đức Thánh phong Sơn, Đức thánh Tiêm Giang.
Đền cây Chay nằm ở vị trí cảnh quan u tịch, cây cối um
tùm, thiên nhiên đẹp đẽ, vị trí lại
thuận lợi đường sông, đường bộ, nên trong phong trào đấu tranh Xô Viết Nghệ
Tĩnh 1930-1931, Huyện uỷ Hương khê chọn nơi này làm trụ sở hội họp, là đầu mối
giao liên, làm nơi in ấn tài liệu, truyền đơn, băng cờ, biểu ngữ. Từ Đền cây
Chay các tài liệu của Đảng được chuyển về các chi bộ trong huyện an toàn. Đền
Cây Chay là nơi xảy ra nhiều sự kiện liên quan đến trận đấu tranh Roộc Cồn ngày
20/4/1931, ở đây từng chứng kiến phiên họp Chi bộ Phú Phong ngày 20/4/1931,
trước giờ phút bọn lính Pháp kéo về đàn áp phong trào cách mạng Roôc cồn. Tất
cả các tài liệu của Đảng, truyền đơn, biểu ngữ phục vụ cho phong trào đấu tranh
rộc cồn đều được cất dấu và liên lạc từ địa địa điểm này. Năm 1994 Đền Cây Chay
được cấp bằng công nhận là Di tích Lích
sử văn hoá.*
* Theo Hồ sơ di
tích lịch sử văn hoá Rooc Cồn
