Bến phà Địa Lợi

Bến phà Địa Lợi qua sông Ngàn Sâu – một con sông dài và quan trọng vào loại bậc nhất của tỉnh Hà Tĩnh. Từ khi xây dựng đến nay, bến phà trở thành chứng nhân của lịch sử rất kiên cường của quân và dân ta.

Bến Phà Địa lợi những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Bến phà được xây dựng từ thời Pháp thuộc, tại địa điểm thuộc xã Hương Thủy huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh ngày nay. Vào thời điểm đó mặt phà được xây dựng và lát thủ công bằng gỗ lim, trụ dưới chống bằng một loại cây Chạng Phày (cây tre hóp). 

Sau Cách mạng Tháng Tám, bến phà do Ty Giao thông Vận tải tỉnh Hà Tĩnh trực tiếp quản lý. Thời kháng chiến chống Pháp, bến phà đơn sơ đó đã chuyên chở hàng đoàn người vận chuyển lương thực, thực phẩm qua lại phục vụ cho chiến trường Bắc bộ và Điện Biên Phủ, chiến trường Trung Lào….

Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước, bến phà Địa Lợi là nơi thể hiện tinh thần yêu nước, khí phách anh dũng, không ngại hy sinh của các chiến sĩ lực lượng vũ trang và các tầng lớp nhân dân. 

Khoảng từ năm 1965 - 1966, bến phà Địa Lợi được chuyển sang cho đơn vị C8, Binh đoàn 559, thuộc Bộ đội Trường Sơn trực tiếp quản lý để phục vụ nhiệm vụ kháng chiến mới. Lúc này phà được làm lại bằng cầu phao, bên dưới được đỡ bằng thùng phao, phía trên lát gỗ với hơn 10 nhịp, chiều dài toàn cầu từ bờ Bắc sang bờ Nam khoảng 450 - 500m, rộng hơn 4m.

Bến phà Địa Lợi có vị trí rất quan trọng, nằm trên tuyến đường mòn Trường Sơn nối liền từ Ngã ba Đồng Lộc, Khe Giao máu lửa để vào chi viện cho chiến trường lớn miền Nam. Vì vậy, ngay từ khi bắt đầu kế hoạch leo thang đánh phá ác liệt ra miền Bắc, đế quốc Mỹ đã quyết tâm biến nơi đây thành “túi đựng bom”, “chảo bom”, “tọa độ lửa”... Từ năm 1965 cho đến 1972, Mỹ đã ném xuống khu vực này hàng chục ngàn tấn bom từ trường, bom nổ chậm, bom cắt, rocket, bom bi các loại.

Để đảm bảo an toàn, giữ vững thông suốt cho tuyến đường huyết mạch, hàng ngàn lượt cán bộ, chiến sĩ, bộ đội công binh, thanh niên xung phong Hà Tĩnh, Nghệ An, nhiều địa phương khác trong cả nước, dân quân tự vệ, công an và nhân dân huyện Hương Khê đã được huy động về đây bảo vệ phà Địa Lợi. Ban ngày để tránh bị lộ, phà Địa Lợi được quân ta đem đi cất giấu ở nơi bí mật, ban đêm phà lại được đưa trở về địa điểm cũ để nối nhịp cho xe và hàng qua sông. Vào thời điểm đó, đêm cao nhất có từ 150 đến 500 - 700 xe các loại của ta qua phà an toàn. 

Cuối năm 1972, phà Địa Lợi được Ty Giao thông Vận tải Hà Tĩnh chuyển đến một địa điểm khác, sau đó bắc một chiếc cầu treo tạm thay thế phà tại đây. Đến khoảng cuối nằm 2002 Bộ Giao thông Vận tải và UBND tỉnh Hà Tĩnh đã xây dựng một chiếc cầu bằng bê tông đặt tên cầu Địa Lợi, với chiều dài 159,6m, tại Km 409+662 trên quốc lộ 15A, nằm cách vị trí bến phà Địa Lợi cũ khoảng 3,5km xuôi về phía hạ lưu dòng sông Ngàn Sâu. 

Phà Địa Lợi hôm nay không còn nữa, hai bên bờ Bắc và Nam Địa Lợi bao vết thương tích ứa máu do bom đạn cũng đã lành lặn. Những khóm tre, cỏ hoa, lau lách um tùm, xanh ngắt đang đua nhau mọc lấn dần ra tận bến sông… Nhưng trên bến sông ấy đã từng diễn ra những cuộc chiến đấu vô cùng oanh liệt, những gương hi sinh anh dũng và nhiều tấm gương tiêu biểu trong việc giữ phà và thông xe.

Với những giá trị và ý nghĩa của di tích, năm 2018, Phà Địa Lợi được UBND tỉnh Hà Tĩnh công nhận di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh tại quyết định số 760/QĐ- UBND ngày 20/3/2018 

                                                                             Phúc Anh